Soạn bài: Bài 26 - Hoạt động ngữ văn: Thi làm thơ năm chữ
I. CHUẨN BỊ Ở NHÀ
1. - Đọc ba đoạn thơ đã cho
- Trả lời các câu hỏi:
a) Các em đã được học về thể thơ bốn chữ ở Bài 24. Từ các đoạn thơ trên, hãy rút ra các đặc điểm của thơ năm chữ (khổ thơ, vần, cách ngắt nhịp...)
• Đặc điểm thơ năm chữ:
Một bài thơ có thế viết liền một mạch hoặc cũng có thể chia làm nhiều khổ, mỗi khổ bốn câu, mỗi câu năm chữ.
Cách gieo vần: thường là vần chân, vần chân có thể là vần liền (2 câu liền nhau có hai chữ cuối hiệp vần với nhau), có thể là vần cách (2 câu cách nhau có hai chữ cuối hiệp vần với nhau).
Cách ngắt nhịp trong câu thông thường là nhịp 3-2 hoặc 2-3. Đôi khi có câu ngắt nhịp 2-1-2 hoặc 1-2-2...
b) Ta còn có kể thêm các bài thơ năm chữ khác nhau: bài Rừng mơ của Trần Lê Văn.
Giữa mùa hoa mơ nở Bước chân vào Hương Sơn Núi vì hoa, trẻ mãi Đời đời tên núi Thơm.
Rừng mơ ôm lấy núi Mây trắng đọng thành hoa Gió chiều đông gợn gợn Hương bay gần bay xa...
Trên thung sâu vắng lặng Những đài hoa thanh tân Uống dạt dào mạch đất Đang kết một mùa xuân. |
Rồi quả vàng chíu chít Như trời sao quây quần.
Sang xuân người trẩy hội Nghư khát vị mơ chua Quả rừng mát hơi núi Hãy còn vương màu hoa.
Có người bạn xa nước Yêu sông núi chúng ta Mùa xuân cũng trẩy hội Gửi mơ về quê nhà. |
Bài thơ có khổ thứ 3 viết liền 6 câu chứ không phải 4 câu như các khổ thơ khác. Bài thơ gieo vần cách: câu 2 và câu 4 của mỗi khổ hiệp vần với nhau.
Tóm tắt:
Thơ năm chữ là thể thơ mỗi dòng năm chữ, còn gọi là thơ ngũ ngôn, có nhịp 3/2 hoặc 2/3. Vần thơ thay đổi không nhất thiết là vần liên tiếp, số câu cũng không hạn định. Bài thơ thường chia khổ, mỗi khổ thường 4 câu, nhưng cũng có khi hai câu, hoặc không chia khổ.
2. Tập làm 1 đoạn thơ năm chữ theo vần và nhịp của bài thơ Thăm lúa của Trần Hữu Thung:
NẮNG MAI
Tiếng gà gáy râm ran Gọi mặt trời thức dậy Ngọn lá đưa tay vẫy Gọi nắng sớm vào vườn, Nắng lan tới sân trường Nắng tràn vào nhà máy, |
Nắng theo con tàu chạy Lấp loáng khắp mặt sông, Nắng bay theo cánh ong Thăm chùm hoa đọng mật Cả đất trời ngây ngất Uống say nồng nắng mai |
II. Thi làm thơ năm chữ (Làm tại lớp)
THẦY ƠI!
Hơn nửa đời phiêu bạt Làm thân kẻ li quê Đến nay đầu ngả bạc Lặn lội con trở về Bến sông xưa vẫn gió Thổi lộng ngôi trường làng Thầy học xưa vẫn đó Trầm mặc chiếc đò ngang Bụi phấn rơi lặng lẽ Gội trắng thêm mái đầu Bụi đời rơi lặng lẽ Trán hằn thêm vết sâu Từ bao giờ cắm cúi Mái dằm khua lặng lờ | Tay thầy luôn mở lối Thiên đường tuổi ấu thơ Chắt chiu từng chữ nhỏ Thầy mớm ủ vào con Bài học đầu ngày đó Bàng bạc mãi tâm hồn Từ xuống thềm tam cấp Con bước luôn xuống đời Biết bao lần va vấp Nhớ về thầy...thầy ơi! Vết khẻ xưa thầy khẻ Khi con không học bài Biết bao lần lay nhẹ Con bật dậy...lâu nay |
(Trần Ngọc Hưởng - Thơ tuổi bốn mươi)