Soạn bài: Bài 27 - Câu trần thuật đơn có từ là

I. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ (LÀ)

1. Xác định chủ ngữ (C), vị ngữ (V) trong các câu sau:

a) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều:

Chủ ngữ (C): Bà đỡ Trần. Vị ngữ (V): là người huyện Đông Triều.

b) Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo.

Chủ ngữ (C): Truyền thuyết. V: "là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo".

c) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa.

(C): Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô. (V): là một ngày trong trẻo, sáng sủa.

d) Dế Mèn trêu chị Cốc là dại.

(C): Dế Mèn trêu chị Cốc. (V): là dại.

2. Vị ngữ của các câu trên do từ là kết hợp với cụm danh từ hoặc với tính từ mà tạo thành.

3. Chọn những từ hoặc cụm từ phủ định thích hợp cho sau đây điền vào trước vị ngữ của các câu trên: không, không phải, chưa, chưa phải.

- Bà đỡ Trần không phải là người huyện Đông Triều.

- Truyền thuyết không phải là loại truyện dân gian... kì ảo.

- Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô chưa phải là một ngày trong trẻo, sáng sủa.

- Dế Mèn trêu chị Cốc không phải là dại.

Ghi nhớ

Trong câu trần thuật đơn có từ (là):

- Vị ngữ: thường do từ là kết hợp với danh từ (cụm danh từ) tạo thành. Ngoài ra, tổ hợp giữa từ là với động từ (cụm động từ) hoặc tính từ (cụm tính từ)... cũng có thể làm vị ngữ.

- Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định, nó thường kết hợp với cụm từ không phải, chưa phải.

II. CÁC KIỂU CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ

Đọc lại các câu ở phần I và trả lời:

1. Vị ngữ ở câu b trình bày cách hiểu biết về sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ.

2. Vị ngữ ở câu a có tác dụng giới thiệu sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ.

3. Vị ngữ của câu c có tác dụng miêu tả đặc điểm, trạng thái của sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ.

4. Vị ngữ của câu d thể hiện sự đánh giá đôi với sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ.

Ghi nhớ

Có một số kiểu câu trần thuật đơn có từ (là) đáng chú ý như sau:

- Câu định nghĩa - Câu giới thiệu - Câu miêu tả - Câu đánh giá.

III. LUYỆN TẬP

1. Tìm câu trần thuật đơn có từ là trong những câu dưới đây:

a) Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Cây này là câu trần thuật đơn có từ là.

b) Người ta gọi chàng là Sơn Tinh.

Câu b này không phải là câu trần thuật đơn có từ là.

c) Tre là cánh tay của người nông thôn [...]

Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ

[.:.] Nhạc của trúc, nhạc của tre là khúc nhạc của đồng quê.

- Ba câu này đều là câu trần thuật đơn có từ là.

d) Bồ các là bác chim ri

Chìm ri là dì sáo sậu

Sáo sậu là cậu sáo đen

Sáo đen là em tu hú

Tu hú là chú bồ các.

- Mỗi câu thơ đều là câu trần thuật đơn có từ là.

đ) Vua nhớ công an phong là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ ngay ở quê nhà.

- Câu đ không phải câu trần thuật đơn có từ là.

e) Khóc là nhục. Rên, hèn. Van, yếu đuối

Và dại khờ là những lũ người câm

Trên đường đi như những bóng âm thầm

Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.

Khó.c là nhục. Và dại khờ là những lũ người câm. Đây là hai câu trần thuật đơn có từ là.

Rên, hèn. Van, yếu đuối. Đây cũng là hai câu trần thuật đơn có từ là, những từ là được thay thế bằng dấu phẩy để cho ý thơ thêm mạnh mẽ.

2. Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu trần thuật đơn có từ là vừa tìm được:

Câu a có C: hoán dụ; V: gọi tên sự vật... cho sự diễn đạt.

Câu c có C: Tre, V: là cánh tay của người nông dân.

C: Tre, V: còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ.

C: Nhạc của trúc, nhạc của tre; V: là khúc nhạc của đồng quê.

Câu d có C: bồ các; V: là bác chim ri

C: chim ri; V: là dì sáo sậu.

C: sáo sậu; V: là cậu sáo đen.

C: sáo đen; V: là em tu hú.

C: tu hú; V: là chú bồ các.

Câu e có Chủ ngữ khóc; V: là nhục

C: và dại khờ; V: là những lũ người câm C: Rên; V: hèn C: Van; V: yếu đuối

- Câu b là câu giới thiệu. Câu c là câu đánh giá. Câu d là câu giới thiệu. Câu đ là câu giới thiệu. Câu e là câu đánh giá.

3. Viết một đoạn văn từ năm đến bảy câu tả một người bạn trong đó có câu trần thuật đơn có từ là:

- Nam là bạn thân nhất của em. Nam học giỏi nhưng không kiêu căng mà luôn hòa nhã với mọi người. Nam học tập chăm chỉ, làm việc đúng giờ giấc và xếp đặt mọi thứ thật gọn gàng ngăn nắp. Cô giáo khen Nam. Cô bảo "Nam có nếp sống và làm việc rất khoa học mà các bạn trong lớp cần làm theo". Nhờ kết quả thi học kì rất tốt, Nam đã trở thành một học sinh xuất sắc nhất khối 6 của trường em.

Câu "Nam là bạn thân nhất của em" là một câu giới thiệu nhân vật.