Soạn bài: Bài 24 - Lượm

Chú thích: Đọc kĩ phần Chú thích trong SGK Ngữ văn 6, tập hai.

ĐỌC - HIỂU BÀI THƠ

1. Bài thơ kể và tả về Lượm bằng những sự việc nào, bằng lời nói của ai?

- Bài thơ được kể bằng lời của tác giả (tác giả xưng chú).

- Bài thơ kể chuyện tác giả đã gặp Lượm tại Huế vào một ngày cuối năm 1947, rồi hai chú cháu từ biệt nhau, cháu ở lại, chú đi ra miền Bắc. Đến tháng sáu năm sau, chú nghe tin Lượm đã hi sinh trong một lần đi chuyển thư băng qua một mặt trận đầy đạn lửa.

- Phân đoạn cho bài thơ:

Đoạn 1: Từ đầu đến chỗ "... Chú đi xa dần ...". Đoạn này kể chuyện hai chú cháu gặp nhau rồi chia tay nhau.

Đoạn 2: Từ chỗ "Cháu đi đường cháu" cho đến "Lượm ơi, còn không?".

Đoạn này kể chuyện chú nghe tin cháu đã hi sinh.

Đoạn 3: Hai khổ thơ cuối cùng. Đoạn này miêu tả hình ảnh Lượm còn sống mãi giữa nhân dân và đất nước.

2. Hình ảnh Lượm được miêu tả từ khổ thơ thứ hai đến khổ thơ thứ năm: Đó là một chú bé còn rất nhỏ nhưng đã mang trang phục của bộ đội kháng chiến nên nhìn rất ngộ nghĩnh, đáng yêu:

Chú bé loắt choắt

Cái xắc xinh xinh...

Ca lô đội lệch

Chú thật nhanh nhẹn và luôn hồn nhiên, yêu đời:

Cái chân thoăn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

... Mồm huýt sáo vang

Như con chim chích

Nhảy trên đường vàng

Cách nói năng của chú cũng rất hồ hởi vui tươi:

- Cháu đi liên lạc

Vui lắm chú à

Ở đồn Mang Cá

Thích hơn ở nhà

... Cháu cười híp mí

Má đỏ bồ quân

- Thôi chào đồng chí!

Tất cả những nét hồn nhiên, nhanh nhẹn, vui tươi, yêu đời... ở Lượm đều rất đáng yêu.

Các yếu tố nghệ thuật như từ láy: loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh; các vần cách: choắt - thoắt, xinh - nghênh, vang - vàng, à - nhà, mí - chí, quân - dần và nhịp điệu ngắn, nhanh thường là nhịp hai của câu thơ bốn tiếng đã phối hợp làm nổi bật lên những nét đáng yêu của Lượm.

3. Nhà thơ đã hình dung và miêu tả chuyến đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm như sau:

Ra thế Lượm ơi!...

Một hôm nào đó

Như bao hôm nào

Chú đồng chí nhỏ

Bỏ thư vào bao

Vụt qua mặt trận

Đạn bay vèo vèo

Thư đề "Thượng khẩn"

Sợ chi hiểm nghèo?

Đường quê vắng vẻ

Lúa trổ đòng đòng

Ca lô chú bé

Nhấp nhô trên đồng...

Bỗng lòe chớp đỏ

Thôi rồi, Lượm ơi!

Chú đồng chí nhỏ

Một dòng máu tươi!

Cháu nằm trên lúa

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng...

Không sợ súng đạn kẻ thù, Lượm dũng cảm băng qua mặt trận để làm nhiệm vụ liên lạc của mình. Một viên đạn địch đã bắn trúng em. Lượm đã ngã xuống như bao nhiêu chiến sĩ khác đã hi sinh trong cuộc kháng chiến trường kì gian khổ đánh giặc cứu nước của chúng ta.

Hình ảnh Lượm ngã xuống cánh đồng lúa thơm gợi cho ta niềm thương cảm và mến phục. Lượm ngã xuống tay còn nắm chặt những bông lúa như không muốn rời bỏ cảnh vật của quê hương. Hồn em còn bay giữa đồng, hòa quyện vào mùi lúa thơm như sữa. Em còn mãi mãi gắn bó với quê hương cũng như quê hương còn mãi mãi nhớ tới em.

4. Trong bài thơ, tác giả gọi Lượm bằng nhiều từ khác nhau như: cháu, chú bé, Lượm, chú đồng chí nhỏ.

Cách gọi luôn thay đổi này thể hiện mối quan hệ rất thân thiết giữa tác giả và em Lượm, đồng thời nó nói lên lòng yêu quí, mến trọng của tác giả đối với Lượm, một đồng chí còn rất non tuổi đời đã hăng hái tham gia công việc kháng chiến đánh giặc cứu nước.

5. Trong bài có những câu thơ được tách ra thành khổ riêng như:

- Lượm ơi, còn không'?

Câu này có tác dụng diễn tả niềm tiếc thương vô hạn của tác giả đối với Lượm khi nghe tin em đã hi sinh. Câu thơ như muốn thể hiện sự nghẹn ngào xúc động không nói hết lời.

- Sau câu thơ "Lượm ơi! còn không?" tác giả lặp lại hai khổ thơ ở đoạn đầu với hình ảnh Lượm hồn nhiên, vui tươi :

Chú bé loắt choắt

Cái xắc xinh xinh

Cái chân thoăn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

Ca lô đội lệch

... Mồm huýt sáo vang

Như con chim chích

Nhảy trên đường vàng

Sự lặp lại hai khổ thơ này ở cuối bài là có ý muốn nói: chúng ta có mất mát hi sinh trong chiến đấu, chúng ta có xót đau, thương tiếc nhưng chúng ta vẫn vững vàng đi trên con đường đấu tranh giải phóng dân tộc của mình và hình ảnh của em Lượm sẽ còn sống mãi trong sự nghiệp đấu tranh của chúng ta, sẽ còn sống mãi với quê hương, đất nước.

Viết bình luận