Soạn bài: Thực hành về thành ngữ, điển cố

Bài tập 1

Các thành ngữ trong đoạn thơ trên là:

- Một duyên hai nợ

- Năm. nắng mười mưa

a) Một duyên hai nợ: ý nói một mình phải đảm đang công việc gia đình để nuôi cả chồng và con.

b) Năm nắng mười mưa: vất vả cực nhọc, chịu đựng dầm dãi nắng mưa. Các cụm từ có dáng dấp thành ngữ: lặn lội thăn cò, eo sèo mặt nước. Tất cả đã khắc họa hình ảnh bà Tú, một người vợ vất vả, tần tảo, đảm đang, tháo vát trong công việc đời thường ở gia đình. Nhờ dùng thành ngữ mà cách thế hiện rất ngắn gọn nhưng nội dung thể hiện lại đầy đủ sinh động và cụ thể

Bài tập 2

Đầu trâu mặt ngựa: Biểu hiện tính chất hung bạo, táng tận lương tâm của bọn sai nha khi chúng đến nhà Thúy Kiều lúc gia đình Kiều bi vu oan.

Cá chậu chim lồng: cảnh sống tù túng, chật hẹp, mất tự do tuy bề ngoài có vẻ hào nhoáng, hoa mĩ.

Đội trời đạp đất: lối sống và hành động hào sàng: ngang tàng, không chịu bó buộc, không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào. Thành ngữ này biểu hiện được khí phách hảo hán ngang tàng của Từ Hải.

Bài tập 3

- Giường kia: gợi lại chuyện Trần Phồn thời Hậu Hán có người bạn thân là Từ Trĩ. Phồn dành riêng cho bạn thân một cái giường, khi bạn đến chơi thì mời ngồi, lúc bạn về thì lại treo giường lên.

- Đàn kia: gợi lại chuyện về Bá Nha và Chung Tử Kì (thời Tống) là hai người bạn. Bá Nha là người chơi đàn giỏi. Tử Ki có thể chỉ nghe tiếng đàn của Bá Nha mà hiểu được điều Bá Nha đang nghĩ. Người ta gọi đó là bạn tri âm (biết được tiếng đàn). Sau khiTứ Kì mất, Bá Nha đã đập bỏ đàn đi, vì cho rằng trên đời không còn ai hiểu được tiếng đàn của mình. Có thuyết nói là Bá Nha treo đàn lên không gảy nữa.

Cả hai điển cố trên đều được sử dụng để nói về tình bạn thắm thiết keo sơn.

Điển cố là những sự việc trước đây hay câu chữ có trong sách đời trước được dần ra và dùng lồng ghép vào bài văn, bài thơ, lời nói của mình để nói về những điều tương tự. Có thế xem mỗi điển cố như một sự việc điển hình, chỉ cần nhắc gợi đến là đã chứa đựng cả điều định nói. Vì thế điển cô có tính ngắn gọn, hàm súc và thâm thúy. Có điều là muốn sử dụng và lĩnh hội được điển cố chúng ta phái có vốn sống và vốn văn hóa phong phú.

Bài tập 4

- Ba thu: Kinh Thi có câu: Nhất nhật bất kiến như tam thu hề (một ngày không thấy mặt nhau lâu như ba mùa thu), Ở đây ý chỉ Kim Trọng tương tư Thúy Kiều, một ngày không thấy mặt nhau có cảm giác lâu như ba năm.

- Chín chữ: Nói về công lao của cha mẹ đối với con cái, Kinh Thi kế chín chữ: sinh, cúc, phủ, súc, trưởng, dục, cố, phục, phúc, ơ đây ý nói Thúy Kiều nghĩ đến công lao cùa cha mẹ đôi với bán thân mình, mà mình thì sống biền biệt nơi đất khách quê người, chưa hề báo đáp được cha mẹ chút nào.

- Liễu Chương Đài: gợi lại chuyện xưa của người đi làm quan ở xa, viết thư về thăm vợ ở quê nhà có câu “cây liễu ở Chương Đài xưa xanh xanh, nay có còn không, hay là tay khác dã vịn bẻ mất rồi”,Ở đây ý nói Kiều mường tượng đến cảnh Kim Trọng trở lại thì Kiều đã thuộc về người khác mất rồi.

- Mắt xanh: Gợi lại chuyện xưa đời Tấn có Nguyễn Tịch, hễ quý ai thì tiếp bằng mắt xanh (lòng đen của mắt), còn không ưa ai thì tiêp bằng mắt trắng (lòng trắng của mắt), ơ đây, ý Từ Hải muôn nói với Kiều rằng, chàng biết Kiều ở thanh lâu hằng ngày phải tiếp khách làng chơi, nhưng chưa hề ưa ai, bằng lòng với ai. Câu nói thế hiện lòng quý trọng đề cao phẩm giá của nàng Kiều.

Bài tập 5

a) Ma cũ bắt nạt ma mới: Ý nói người cũ quen người quen việc lên mặt ăn hiếp, dọa dẫm người mới đến. Có thể thay bằng cụm từ bắt nạt người mới.

b) Cưỡi ngựa xem hoa: Ý nói làm việc qua loa không đi sâu đi sát, không tìm hiểu kĩ lưỡng thấu đáo. Có thế thay bằng từ qua loa.

Hai cách thay trên nhìn chung thì có thế hiểu dược phần nghĩa cơ bản thôi chớ còn sắc thái biểu cảm, hình tượng đã bị mat đi mà sự diễn đạt muốn rõ thì phải dài hơn.

Bài tập 6

Một số câu dể tham khảo:

- Đúng là nước đổ đầu vịt, nói với nó vô ích thôi.

- Hắn nghèo nhưng lại quen thói “Con nhà lính, tính nhà quan”.

- Thói đời xưa nay, “Thấy người sang bắt quàng làm họ”, tôi còn lạ gì.

- Tính anh ta trước sau vẫn “Dĩ hòa vi quý”.

- Đó là bọn người lòng lang dạ thú, chẳng mảy may xúc động trước cảnh thương tâm.

- Tôi đi guốc trong bụng nó đấy chứ!

Bài tập 7

Một số câu để tham khảo:

- Cứ như đẽo cày giữa dường, ai nói hắn cũng nghe.

- Cái gót chân A-sin của anh ta chính là chỗ đó.

- Với sức trai Phù Đổng, lớp trẻ nước ta đang tiến công vào nhiều lĩnh vực khoa học kĩ thuật.

Viết bình luận