Soạn bài: Bài 18 - Bàn về đọc sách (trích)

I. ĐÔI NÉT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

Chu Quang Tiềm (1897 - 1986) là một nhà mĩ học và lí luận văn học nổi danh của Trung Quốc.

Bàn về đọc sách chính là những lời bàn tâm huyết của tác giả, một người đi trước dày công suy nghĩ và tích lũy kinh nghiệm muốn truyền lại cho các thế hệ nối tiếp mình.

Bài viết được trích từ Danh nhân Trung Quốc bàn về niềm vui nỗi buồn của việc đọc sách in ở Bắc Kinh, Trung Quốc, năm 1995 được Trần Đình Sử dịch ra tiếng Việt.

II. GỢI Ý ĐỌC - HIỂU

1. Vấn đề nghị luận của bài viết này là sự cần thiết của việc đọc sách và phương pháp đọc sách.

Đây là một văn bản có bố cục chặt chẽ và hợp lí.

Có ba đoạn:

a) Từ đầu đến nhằm phát hiện thế giới mới: Tầm quan trọng, ý nghĩa cần thiết của việc đọc sách.

b) Từ Lịch sử càng tiến lên đến tự tiêu hao lực lượng: Việc đọc sách trong tình hình hiện nay dễ gặp các khó khăn, các nguy hại nào.

c) Phần còn lại: Phương pháp đọc sách: cách lựa chọn sách để đọc và cách đọc để có hiệu quả.

Như vậy, khi triển khai vấn đề sự cần thiết của việc đọc sách và phương pháp đọc sách, trong phần vào bài tác giả đã khẳng định tầm quan trọng, ý nghĩa cần thiết của việc đọc sách. Tiếp đó, ông nêu các khó khăn, các nguy hại dễ gặp phải của việc đọc sách trong tình hình hiện nay. Cuối cùng người viết mới bàn về phương pháp đọc sách, cách lựa chọn sách để đọc và nhất là cách đọc như thế nào cho hiệu quả nhất.

2. Tầm quan trọng, ý nghĩa của việc đọc sách

Qua lời bàn của Chu Quang Tiềm, ta thấy sách có tầm quan trọng đối với con đường phát triển của nhân loại. Sách đã ghi chép, lưu truyền mọi tri thức, mọi thành tựu mà nhân loại đã tìm tòi, tích lũy được qua từng giai đoạn, từng thời kì. Có thể xem những cuốn sách tốt, sách có giá trị là những cột mốc trên con đường phát triển học thuật của nhân loại. Sách là kho tàng quý báu lưu giữ di sản tinh thần của nhân loại đã thu lượm, nghĩ suy suốt mấy nghìn năm nay.

Đọc sách là một con đường gom góp, tích lũy nâng cap vốn tri thức hiểu biết của con người. Đối với mỗi con người, đó cũng là cách tốt nhất để tiếp nhận kinh nghiệm xã hội và kinh nghiệm sống. Ngoài ra, đọc sách còn là sự chuẩn bị hành trang để tiến hành cuộc rèn luyện lâu dài trên đường học vấn, tích lũy tri thức nhằm khám phá và chinh phục thế giới quanh ta.

3. Muốn tích lũy học vấn, đọc sách có hiệu quả trước tiên cần biết chọn lựa sách mà đọc. Theo tác giả, có hai nguy hại thường gặp:

- Sách nhiều khiến người ta “ăn tươi nuốt sống” không kịp “tiêu hóa”, không biết nghiền ngẫm và cũng không chuyên sâu.

- Sách nhiều khiến người đọc khó chọn lựa, nhất là dễ lãng phí thời gian và sức lực vào những quyển sách vô bổ, những quyển sách không thực sự hữu ích.

Cũng theo tác giả:

- Đọc sách quý hồ tinh, bất quý hồ đa, không nên tham đọc nhiều, đọc lung tung mà đọc phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ, hiểu cho sâu những quyển sách thật sự cần thiết, thật sự có giá trị và thật sự hữu ích.

- Cần đọc kĩ, hiểu sâu các cuốn sách, tài liệu cơ bản thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình.

- Trong khi đọc các tài liệu chuyên sâu cũng lưu ý là không được quên đọc các loại sách phổ thông, thường thức, loại sách ở các lĩnh vực kề cận, gần gũi. Theo tác giả, trên đời không có học vấn nào là cô lập, không có liên hệ kế cận vì thế “không biết rộng thì không thể chuyên, không thông thái thì không thể nắm gọn. Trước hãy biết rộng rồi sau mới nắm chắc, đó là trình tự để nắm vững bất cứ học vấn nào”.

4. Theo Chu Quang Tiềm:

- Không nên đọc lướt qua, đọc chỉ để trang trí bộ mặt, mà phải vừa đọc vừa suy ngẫm, “trầm ngâm tích lũy tưởng tượng”, đặc biệt là đối với những quyển sách hay, những quyển sách có giá trị.

- Không nên đọc một cách tràn lan, tùy hứng mà cần phải đọc có kế hoạch và có hệ thông. Có thể xem đọc sách là một công việc rèn luyện, một cuộc chuẩn bị âm thầm và gian khổ.

Cũng theo ông, đọc sách không chỉ là việc học tập, tích lũy tri thức mà còn là chuyện rèn luyện tính cách, là chuyện học làm người.

5. Bài viết Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm có tính thuyết phục và có sức hấp dẫn cao. Điều này được tạo nên bởi các yếu tố cơ bản sau:

- Cách trình bày của tác giả từ nội dung đến hình thức nghệ thuật đều thấu lí đạt tình. Các nhận định, ý kiến ông đã đưa ra đều xác đáng, hợp lẽ. Thật đúng là của một bậc học giả đầy uy tín, từng trải qua quá trình nghiên cứu dày công tích lũy, nghiền ngẫm lầu dài. Giọng điệu phân tích chuyện trò, tâm tình thân ái với người đọc để chia sẻ kinh nghiệm bại thành trong thực tế.

- Bài văn có một bố cục chặt chẽ hợp lí, mọi ý tưởng được dắt dẫn tự nhiên đúng lẽ.

- Cách viết của tác giả lại nhiều hình ảnh, nhiều cách ví von vừa cụ thể vừa thú vị... “Liếc qua” tuy rất nhiều, nhưng “đọng lại” thì rất ít, giống như ăn uống... “Làm học vấn, giống như đánh trận” “đọc nhiều mà không chịu nghĩ sâu, như cưỡi ngựa qua chợ” “giống như con chuột chui vào sừng trâu, càng chui sâu càng hẹp, không tìm ra lối thoát...”.