Soạn bài: Bài 16 - Ôn tập và kiểm tra phần Tiếng Việt

A. ÔN TẬP

I. TỪ VỰNG

1. Học sinh ôn tập theo hướng dẫn của thầy cô về những nội dung đã học: cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ, từ tượng hình và từ tượng thanh, trường từ vựng, từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội, các biện pháp tu từ từ vựng (nói quá, nói giảm, nói tránh).

2. Luyện tập

a) Điền từ ngữ vào ô trống

Những từ ngữ có nghĩa hẹp trên sơ đồ trên có thể giải thích như sau:

- Truyền thuyết: Truyện dân gian về các nhân vật và sự kiện lịch sử xa xưa, có nhiều yếu tố thần kì.

- Truyện cổ tích: Truyện dân gian kể về cuộc đời, số phận của một số nhân vật quen thuộc (người mồ côi, người mang lốt xấu xí, người em, người dùng sĩ) có nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo.

- Truyện ngụ ngôn: Truyện dân gian mượn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc về chính con người để nói bóng gió chuyện con người.

- Truyện cười: Truyện dân gian dùng hình thức gây cười để mua vui hoặc phê phán, đả kích.

Phần giải thích những từ ngữ đó có cái chung là từ truyện dân gian là từ ngữ có nghĩa rộng hơn (cấp độ khái quát cao hơn).

Khi giải thích những từ ngữ có nghĩa hẹp hơn so với một từ ngữ khác, ta thường phải xác định được từ ngữ có cấp độ khái quát cao hơn (có nghĩa rộng hơn).

b) Mẫu:

Tiếng đồn cha mẹ em hiền

Cắn cơm không vỡ, cắn tiền vỡ hai:

(Nói quá)

c) Mẫu:

Hà Nội bây giờ không còn tiếng chuông tàu điện leng keng (leng keng: từ tượng thanh).

II. NGỮ PHÁP

1. Ôn tập

Trợ từ, thán từ và tình thái từ, câu ghép (câu ghép chính phụ và câu ghép liên hợp).

2. Luyện tập

Đoạn trích gồm 3 câu: câu 1 và câu 3 là câu ghép.

Trong cả hai câu ghép, các vế câu đều được nối với nhau bằng quan hệ từ (cũng như, bởi vì).

B. KIỂM TRA PHẦN TIẾNG VIỆT

Một số câu hỏi và bài tập tham khảo

1. Thế nào là từ ngữ có nghĩa rộng và từ ngữ có nghĩa hẹp? Nếu không xét một từ ngữ nào đó trong quan hệ với từ ngữ khác thì có thể xác định từ ngữ đó có nghĩa rộng hay hẹp được không? Xét về điểm này thì khái niệm "từ ngữ có nghĩa rộng hay hep" giống với những khái niệm nào trong các khái niệm sau đây: từ ngừ đồng nghĩa, từ ngữ trái nghĩa, từ ngừ đa nghĩa?

2. Trường từ vựng là gì? Có thể xếp gà vịt... vào trường từ vựng “gia cầm"? Nếu xếp gà, vịt, trâu, bò... vào một trường từ vựng thì có được không? Vì sao?

3. Cho biết sự khác nhau giữa từ tượng hình và từ tượng thanh. Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng cả hai loại từ này.

4. Tập phát hiện từ tượng hình, từ tượng thanh trong một đoạn văn trích.

5. Nói quá, nói giảm, nói tránh là gì? Cho biết tác dụng của những biện pháp tu từ này. Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng các biện pháp tu từ trên.

6. Tập phát hiện biện pháp tu từ nói quá, nói giảm, nói tránh trong một đoạn văn trích.

7. So sánh từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội.

8. Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng cả trợ từ, thán từ và tình thái từ.

9. Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng ít nhất là ba câu ghép.

10. Viết một đoạn văn có sử dụng các loại dấu câu đã được học từ lớp 6 đến lớp 8.