Soạn bài: Bài 23 - Hành động nói

I. HÀNH ĐỘNG NÓI LÀ GÌ?

- Đọc đoạn trích.

- Trả lời câu hỏi.

1. Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gì?

Trả lời: Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là làm Thạch Sanh sợ phải đi trốn.

Câu “Thôi, bây giờ trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi” là câu thể hiện rõ mục đích chính trên đây.

2. Lí Thông có đạt mục đích không?

Trả lời: Lí Thông đã đạt được mục đích của mình.

Câu “Chàng (Thạch Sanh) vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân” đã thể hiện rõ điều ấy.

3. Lí Thông thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?

Trả lời: Lí Thông thực hiện mục đích của mình bằng lời nói.

4. Việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không? Vì sao?

Trả lời: Việc làm của Lí Thông là một hành động (hành động nói) vì nó là một việc làm có mục đích.

II. MỘT SỐ KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI THƯỜNG GẶP

1. Trong đoạn trích ở mục I, mỗi câu của Lí Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Đó là những mục đích gì?

Trả lời: Trong đoạn trích ở mục I, ngoài câu đã phân tích, các câu khác cũng thể hiện các mục đích nhất định:

Câu “Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu” dùng để trình bày một điều quan trọng.

Câu “Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết” dùng để đe dọa Thạch Sanh. Câu “Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu” dùng để hứa hẹn với Thạch Sanh.

2. Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích:

Trả lời: Trong đoạn trích tác phẩm Tắt đèn có:

Lời của cái Tí:

- “Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?” là câu dùng để hỏi.

- “U nhất định bán con đấy ư?... Trời ơi!” là câu dùng để hỏi và để biểu lộ cảm xúc.

Lời của chị Dậu:

- “Con sẽ ăn ởờ nhà cụ Nghị thôn Đoài” là câu dùng để báo tin.

3. Liệt kê các kiểu hành động nói đã biết qua phân tích hai đoạn trích trên:

Đó là các kiểu hành động nói, trình bày, đe dọa, hứa hẹn, hỏi, biểu lộ cảm xúc.

III. LUYỆN TẬP

1. Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung.

Trả lời:

- Trần Quốc Tuấn viết bài Hịch tướng sĩ nhằm mục đích khơi dậy lòng căm thù quân cướp nước, nâng cao lòng yêu nước và ý chí quyết chiến, quyết thắng, khích lệ việc học tập Binh thư yếu lược, rèn luyện kiếm cung để tiêu diệt quân thù.

- Một câu trong Hịch tướng sĩ: “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù”.

Mục đích của hành động nói thể hiện ở câu trên là bộc lộ cảm xúc căm thù của bản thân tác giả. Câu này cũng góp sức vào thể hiện mục đích chung của toàn bài như đã nói ở trên.

2. Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong các đoạn sau:

a) - “Bác trai đã khá rồi chứ?”. Mục đích của hành động nói này là để hỏi.

- “Cảm ơn cụ... thường. Nhưng xem ý... mỏi mệt lắm”. Mục đích của câu thứ nhất là để bày tỏ lòng biết ơn và trình bày một ý kiến. Câu sau dùng để trình bày một ý kiến.

“- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thi trốn”. Câu này có mục đích điều khiển. “Chứ cứ nằm đấy... thì khổ. Người ốm... hoàn hồn”. Hai câu này có mục đích trình bày.

- “Vâng, cháu cũng... tới giờ còn gì”. Các câu này có mục đích trình bày.

- “Thế thi phải giục... sắp sửa kéo vào rồi đấy”. Câu này có mục đích điều khiển.

b) Câu “Đây là Trời... làm việc lớn” có mục đích trình bày. Câu còn lại có mục đích hứa hẹn.

c) Câu “Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!” có mục đích trình bày.

Câu “Cụ bán rồi?” có mục đích hỏi.

Câu “Bán rồi! Họ vừa bắt xong” có mục đích trình bày.

Câu “Thế nó cho bắt à?” có mục đích hỏi.

Câu “Khốn nạn... Ông giáo ơi!... Nó có biết gì đâu!” có mục đích biểu lộ cảm xúc. Các câu còn lại có mục đích trình bày.

3. Trong đoạn trích này có 3 từ hứa:

- Câu “Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau”. có mục đích dùng để điều khiển.

- Câu “Anh hứa đi” có mục đích điều khiển.

- Câu “Anh xin hứa” có mục đích hứa hẹn.