Soạn bài: Đặc điểm của văn bản nghị luận
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Luận điểm là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận.
2. Luận cứ là những lí lẽ, dẫn chứng làm cơ sở cho luận điểm, dẫn đến luận điểm như là kết luận của những lí lẽ và dẫn chứng đó. Luận cứ trả lời các câu hỏi : Vì sao phải nêu ra luận điểm ? Nêu ra để làm gì ? Luận điểm ấy có đáng tin cậy không ?
3. Lập luận là cách lựa chọn, sắp xếp, trình bày luận cứ sao cho chúng làm cơ sở vững chắc cho luận điểm.
II - HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
1. Trong văn bản Chống nạn thất học, luận điểm chính của bài viết là : Chống nạn thất học. Luận điểm đó được nêu ra dưới dạng một khẩu hiệu (nhan đề bài viết), đồng thời được nêu đầy đủ trong câu : "Mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mớí để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết phải biết đọc, biết viết chữ Quốc ngữ".
Luận điểm chính đó được triển khai thành các luận điểm cụ thể :
- Những người đã biết chữ hãy dạy cho những người chưa biết chữ.
- Những người chưa biết chữ hãy gắng sức mà học cho biết.
- Phụ nữ càng cần phải học.
Luận điểm đóng vai trò thể hiện quan điểm của người viết. Muốn có sức thuyết phục thì luận điểm phải rõ ràng, được trình bày theo lô-gíc, trình tự hợp lí, mạch lạc.
2. Những luận cứ trong bài Chống nạn thất học là:
- Chính sách ngu dân của thực dân Pháp làm cho hầu hết người Việt Nam bị mù chữ, nước Việt Nam không tiến bộ được.
- Nay chúng ta đã giành được độc lập, cần phải nhanh chóng nâng cao dân trí để xây dựng đất nước.
Những luận cứ trên đóng vai trò làm sáng tỏ luận điểm, ở đây là trả lời câu hỏi : Vì sao phải chống nạn thất học ?
Triển khai các luận cứ đó, tác giả đưa ra một loạt ví dụ (lí lẽ) để trả lời câu hỏi : Làm cách nào để chống nạn thất học ?
Muốn có sức thuyết phục thì luận cứ phải chặt chẽ, sinh động.
3. Trình tự lập luận của văn bản Chống nạn thất học là:
- Nêu lí do vì sao phải chống nạn thất học ;
- Chống thất học để làm gì ;
- Chống thất học bằng cách nào.
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Trong bài Cần tạo ra thói quen tốt trong đời sống xã hội:
- Luận điểm của bài là : "Cần tạo ra thói quen tôat trong đời sôang xã hội".
- Luận cứ : Có thói quen tốt và có thói quen xấu.
+ Thói quen tốt là : luôn dậy sớm, luôn đúng hẹn, giữ lời hứa, luôn đọc sách,...
+ Thói quen xấu là : hút thuốc lá, mất trật tự, vứt rác bừa bãi,...
- Lập luận : Từ việc phân tích tác hại của thói quen xấu, tác giả nhắc nhở mọi người hãy tạo ra thói quen tốt để tạo ra nếp sống văn minh cho xã hội.