Soạn bài: Tuần 14 - Bản tin
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Bản tin là một thể loại báo chí nhằm đưa tin kịp thời, chính xác những sự kiện thời sự có ý nghĩa trong đời sống xã hội.
Căn cứ vào dung lượng, người ta chia các văn bản thông báo tin tức làm nhiều loại: tin vắn, tin thường, tin tường thuật, tin tổng hợp,...
- Tin vắn chỉ gồm từ một đến hai câu, không có đầu đề, chỉ thông báo vắn tắt về các sự kiện.
- Bản tin thường có dung lượng trung bình, có đầu đề, nêu sự kiện và kết quả một cách chi tiết hơn. Đây là loại tin chiếm tỉ lệ cao nhất trong lĩnh vực báo chí.
- Tin tường thuật là loại tin phản ánh từ đầu đến cuối sự kiện một cách chi tiết, cụ thể.
- Bản tin tổng hợp nhằm thông tin tổng hợp nhiều sự kiện xung quanh một hiện tượng nào đó có vấn đề đáng quan tâm với sự tường thuật, mô tả cụ thể chi tiết các sự kiện kèm theo sự phân tích, lí giải nguyên nhân kết quả và ý nghĩa của chúng.
2. Để viết được bản tin, trước hết, cần khai thác, lựa chọn sự kiện. Các sự kiện này phải chính xác, có tính thời sự, được nhiều người quan tâm và cụ thể, chi tiết (khi nào, ở đâu, ai làm, xảy ra thế nào, kết quả ra sao,...).
Nhan đề và phần mở đầu của bản tin thường nêu trực tiếp, chứa đựng những thông tin khái quát quan trọng nhất. Phần sau có thể chi tiết hoá, giải thích nguyên nhân hoặc kết quả, tường thuật lại các chi tiết của sự kiện.
II - HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
1. Phân tích bản tin: Đội tuyển ô-lim-pích toán Việt Nam xếp thứ tư toàn đoàn (SGK):
a) Bản tin thông báo kết quả kì thi Ô-lim-pích toán quốc tế của đoàn học sinh Việt Nam. Kết quả dự thi của đoàn (đứng thứ tư) khẳng định trình độ của học sinh nước ta, khẳng định thành tựu của việc bồi dưỡng nhân tài toán của cả nền giáo dục nước nhà.
b) Bản tin trên có tính thời sự vì sự việc mới xảy ra vào ngày 16-7 thì ba ngày sau đã được đưa tin.
c) Các thông tin bổ sung trong trường hợp này là không cần thiết, thậm chí là thừa vì nó vi phạm nguyên tắc dẫn chứng ngắn gọn, súc tích của bản tin.
d) Các sự kiện trong bản tin như thời gian, địa điểm, kết quả của cuộc thi đều được nêu một cách cụ thể, chính xác có tác dụng đảm bảo tính chính xác của văn phong báo chí nói chung, của bản tin nói riêng làm cho người đọc hoàn toàn tin tưởng vào những tin tức được thông báo.
đ) Yêu cầu của một bản tin là: phải đảm bảo tính thời sự (đưa tin kịp thời, nhanh chóng), tin phải có ý nghĩa xã hội, nội dung thông tin phải chân thực, chính xác.
2. Phân tích hai bản tin: Thực hiện hơn 22 nghìn chuyến bay an toàn và Bán kết Clip bóng đá quốc gia Nam Mĩ Bra-xin - U-ru-goay.
a) Tên của hai bản tin đều khái quát nội dung của tin: sự việc và kết quả của sự việc.
Ngoài cách đặt tiêu đề nêu khái quát sự kiện và kết quả, nhan đề bản tin còn có thể chọn một chi tiết hấp dẫn nhất với cách diễn đạt đặc biệt gây hứng thú, tò mò cho người đọc (đặt câu hỏi, bỏ lửng, chơi chữ,...).
Bản tin thường đặt tiêu đề ngắn gọn gồm một cụm từ (thường là cụm động từ hoặc danh từ). Tiêu đề cũng có thể là một câu trần thuật, câu nghi vấn ngắn gọn.
b) Phần mở đầu của bản tin thường thông báo khái quát sự kiện và kết quả.
- Trong bản tin Đội tuyển ô-lim-pích toán Việt Nam xếp thứ tư toàn đoàn, phần mở đầu từ đầu đến "...xếp thứ tư toàn đoàn".
- Trong bản tin Thực hiện hơn 22 nghìn chuyến bay an toàn, phần mở đầu từ đầu đến "... so với cùng kì ".
- Bản tin Bán kết cúp bóng đá quốc gia Nam Mĩ Bra-xin - U-ru-goay, phần mở đầu trùng với nhan đề của bản tin.
c) Phần triển khai có thể nêu cụ thể, chi tiết hơn sự kiện hoặc có thể cắt nghĩa cụ thể hơn nguyên nhân hoặc kết quả của sự kiện được đưa tin (hai bản tin đầu nêu cụ thể, chi tiết các sự việc, bản tin thứ ba cắt nghĩa nguyên nhân đưa đến kết quả của sự kiện).
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Trong những sự kiện:
a) Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh của tỉnh (thành phố) vừa kết thúc thắng lợi.
b) Toàn trường đang sôi nổi khẩn trương chuẩn bị cho Hội khoẻ Phù Đổng.
c) Gia đình một bạn trong lớp vừa ăn mừng nhà mới.
d) Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh nhà trường vừa làm được một việc có ý nghĩa: đóng góp và lấy chữ kí ủng hộ vụ kiện các công ti hoá chất Mĩ của các nạn nhân chất độc da cam.
e) Lễ khai mạc Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ tư.
Trừ sự kiện c, còn lại đều có thể dùng để viết ra các bản tin.
2. Trên báo thường có các kiểu bài: Quảng cáo, Phóng sự điều tra. So sánh hai kiểu bài này với bản tin, ta thấy:
- Giống nhau: cả ba đều có mục đích cung cấp tin tức.
- Khác nhau: Bản tin chỉ đơn thuần thông báo tin tức. Quảng cáo ngoài truyền tin lại có mục đích chủ yếu là chào mời khách hàng mua hàng, sử dụng hàng hoá, dịch vụ. Phóng sự điều tra có độ dài lớn hơn bản tin nhiều, miêu tả cụ thể chi tiết các sự việc, phân tích và bình luận sự kiện.
3. Để chuyển được bản tin thường thành tin vắn cần nắm được đặc điểm của hai kiểu tin này. Tin vắn thường không có đầu đề, thông tin vắn tắt sự kiện. Vì thế chuyển bản tin thường thành tin vắn cũng là một hình thức tóm lược tin.
Ví dụ 1: Bản tin Bán kết cúp bóng đá quốc gia Nam Mĩ Bra-xin - U-ru-goay có thể chuyển thành tin vắn như sau:
Trong khuôn khổ bán kết cúp bóng đá quốc gia Nam Mĩ, Bra-xin đã vượt qua U-ru-goay với tỉ số 5 - 3 ở những loạt luân lưu đầy may rủi sau khi hai đội hoà 1 - 1 trong hai hiệp chính. Với chiến thắng này, Bra-xin sẽ gặp Ác-hen-ti-na trong trận chung kết.
Ví dụ 2: Bản tin Đội tuyển Ô-lim-pích Toán Việt Nam xếp thứ tư toàn đoàn, có thể chuyển thành tin vắn như sau:
Đội tuyển Việt Nam xếp thứ tư toàn đoàn tại cuộc thi Ô-lim-pích Toán quốc tế lần thứ 45 tại thủ đô A-ten, Hi Lạp từ ngày 14 đến 16 tháng 7.