Soạn bài: Thầy bói xem voi
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Tóm tát truyện
Năm ông thầy bói nhân buổi ế hàng chung tiền biếu quản voi để xem voi. Mỗi người sờ một bộ phận của voi. Sau đó bàn tán.
- Thầy sờ vòi bảo voi sun sun như con đỉa.
- Thầy sờ ngà bảo voi chần chẫn như cái đòn càn.
- Thầy sờ tai bảo voi bè bè như cái quạt thóc.
- Thầy sờ chân cãi voi sừng - sững như cái cột đình.
- Thầy sờ đuôi nói voi tua tủa như cái chổi sể cùn.
Năm thầy cãi nhau không ai chịu ai, thành ra xô xát, đánh nhau toác đầu chảy máu.
2. Qua việc thuật lại cách xem voi và cuộc tranh luận, miêu tả voi của các thầy bói, truyện khuyên mọi người : Muốn tìm hiểu sự vật phải có cách tiếp cận thích hợp, phải xem xét toàn diện, không lấy bộ phận thay cho toàn thể, phải biết lắng nghe ý kiến của người khác, không dùng vũ lực để giải quyết vấn đề nhận thức.
II - HƯỚNG DẪN ĐỌC - HlỂU VĂN BẢN
1. Các thầy bói xem voi bằng cách lấy tay sờ vì các thầy đều bị hỏng mắt. Bởi con voi quá to nên mỗi thầy chỉ “xem” được một bộ phận của nó. Vì thế khi nói về voi, mỗi thầy chỉ nói được đúng phần mình đã sờ thấy. Việc diễn tả khá chính xác và sinh động:
- Thầy sờ vòi thì thấy sun sun như con đỉa.
- Thầy sờ ngà thì thấy chần chẫn như cái đòn càn.
- Thầy sờ tai thì thấy bè bè như cái quạt thóc.
- Thầy sờ chân thì thấy sừng sững như cái cột đình.
- Thầy sờ đuôi thì thấy tua tủa như cái chổi sể cùn.
Thái độ của các thầy bói khi phán về voi:
- Ai cũng tin là mình nói đúng nhất.
- Người sau bác bỏ người trước để khẳng định ý kiến của mình.
- Không chịu lắng nghe ý kiến của nhau, từ bàn tán chuyển sang xô xát, đánh nhau.
2. Năm thầy bói đã tiếp xúc với voi thật, sờ thấy voi thật, nhưng không ai nói đúng về voi. Sai lầm của các thầy bói là ở chỗ:
- Họ đã dùng “tay” để xem voi, dùng cách sờ soạng thay cho mắt nhìn.
- Vì con voi quá to mỗi thầy chỉ xem được một bộ phận, chưa xem được toàn thể, nên tả lại cả con voi qua một bộ phận mình sờ thấy. Dù bộ phân đó là đúng, nhưng đó không phải là con voi, mà chỉ là vòi voi, ngà voi, tai voi, chân voi, đuồi voi mà thôi.
- Điều cuối cùng là họ không biết lắng nghe ý kiến của người khác. Nếu họ hỏi người quản tượng, kết hợp việc miêu tả, nhận thức của mỗi người, họ sẽ biết được con voi là như thế nào.
3. Những bài học của truyện Thầy hói xem voi:
- Phải tìm hiểu sự vật bằng phương cách tiếp cận thích hợp (xem phải dùng mắt, xem bằng “tay” sẽ không tránh khỏi mò mẫm, sai sót).
- Phải xem xét và khái quát một cách toàn diện, không lấy cái bộ phận, cái đơn lẻ thay thê' cho toàn thể.
- Phải biết lắng nghe, tiếp thu ý kiến của người khác.
- Không dùng vũ lực để giải quyết vấn đề nhận thức, như vậy chỉ có. thể dẫn đến toác đầu, chảy máu chứ không giúp hiểu biết về sự vật.
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Có thể tìm đọc trong sảch vở, quan sát trong đời sống để tìm ra những trường hợp phán đoán, đánh giá sai theo kiểu “Thầy bói xem voi”.