Soạn bài: Ôn tập về truyện

I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Nắm được những tác phẩm truyện đã học trong chương trình lớp 9 (tên tác phẩm, tác giả, năm xuất bản).

2. Nắm được nội dung chính của những tác phẩm đó.

3. Nhớ được những nhân vật chính và vấn đề đặt ra trong mỗi tác phẩm.

4. Nhớ được một số tình huống truyện đặc sắc, và nét thành công nổi bật của mỗi tác phẩm đã học.

II - HƯỚNG DẪN ÔN TẬP

Lập bảng thống kê tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 9 :

2. Các tác phẩm truyện sau Cách mạng tháng Tám 1945 gồm năm truyện. Một truyện phản ánh cuộc kháng chiến chống Pháp (Làng). Ba truyện phản ánh cuộc kháng chiến chống Mĩ (Lặng lẽ Sa Pa, Chiếc lược ngà, Những ngôi sao xa xôi) một truyện phản ánh thời kì sau 1975 (Bến quê).

Các tác phẩm trên đã phản ánh một phần những nét tiêu biểu cuộc sống của con người Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến, những tình cảm, và suy nghĩ của họ, đặc biệt là lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc.

3. Hình ảnh các thế hệ người Việt Nam yêu nước trong hai cuộc kháng chiến đã được miêu tả chủ yếu qua các nhân vật.

- Trong cuộc kháng chiến chống Pháp là ông Hai và gia đình ông đã tản cư theo kháng chiến. Tình cảm yêu làng của ông gắn liền với tình yêu nước. Làng theo giặc thì vô cùng tủi hổ, đau buồn. Khi tin đồn được cải chính, dù nhà cửa bị giặc đốt sạch, nhưng ông Hai vẫn không buồn, vẫn phấn chấn. Ông Hai là một con người đặc biệt yêu làng, yêu nước, yêu kháng chiến.

- Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, đó là các nhân vật bé Thu, ông Sáu (Chiếc lược ngà); anh thanh niên, cô kĩ sư, ông hoạ sĩ và một số người trên Sa Pa (Lặng lẽ Sa Pa); ba cô gái Nho, Thao, Phương Định (Những ngôi sao xa xôi).

+ Bé Thu, tính cách cứng cỏi, bướng bỉnh, tình cảm với ba rất nồng nàn, thắm thiết.

+ Ông Sáu vô cùng thương con, khao khát gặp con sau nhiều năm xa cách, tình cảm cha con sâu nặng. Dù không trở về, nhưng ông vẫn thực hiện được ước nguyện trao chiếc lược ngà cho con.

+ Người thanh niên và cô kĩ sư, ông hoạ sĩ đều hiểu rõ công việc mình làm, săn sàng hoàn thành nhiệm vụ một cách lặng thầm, góp phần vào việc xây dựng và bảo vệ quê hương.

+ Ba cô gái thanh niên xung phong trẻ trung, mơ mộng, thương yêu, đoàn kết, dũng cảm hoàn thành nhiệm vụ, đối mặt với cái chết trong hoàn cảnh vô cùng ác liệt trên trọng điểm.

4. Trong số những nhân vật trên, em cỏ thể chọn một để phát biểu cảm nghĩ của mình. Có thể là ông Hai và tình yêu làng ; ông Sáu và tình cha con ; anh thanh niên và cuộc sống nhiều mơ ước, giản dị, lặng thầm cống hiến ; Phương Định và vẻ đẹp của cô gái Hà Nội đi thanh niên xung phong,...

5. Về phương thức trần thuật, mỗi truyện đã học có một phương thức khác nhau. Người kể xưng "tôi" có truyện Chiếc lược ngà, Những ngôi sao xa xôi. Nhưng nhân vật xưng "tôi" không phải là tác giả xưng "tôi", mà qua một nhân vật xưng "tôi". Trong Chiếc lược ngà là ông Ba, bạn ông Sáu. Trong Những ngôi sao xa xôi. Phương Định. Những truyện khác Lặng lẽ Sa Pa, Bến quê, Làng, kể theo ngôi thứ ba. Tuy nhiên, mỗi truyện lại trần thuật theo điểm nhìn của một nhân vật chính. Làng thì qua ông Hai, Bến quê qua Nhĩ, Lăng lẽ Sa Pa qua ông hoạ sĩ.

6. Mỗi truyện, tác giả có một kiểu tạo tình huống riêng, nhưng đều góp phần làm cho nhân vật bộc lộ tính cách, gây hứng thú cho người đọc.

- Trong huyện Làng thì tình huống là tin đồn làng ông Hai theo giặc, trong khi ông lại rất hãnh diện, rất hay khoe về làng mình, đặc biệt là làng ông tham gia kháng chiến.

- Trong Chiếc lược ngà là tình huống ông Sáu ra đi không biết mặt con, và con cũng chỉ nhìn thấy cha trong ảnh. Vì thế cha nóng lòng gặp con, mong được một tiếng "ba", nhưng con lại bướng bỉnh không chịu. Rồi chiếc lược ngà, một biểu hiện tình thương, cuối cùng cũng đến tay được người con, dù người cha đã hi sinh.

- Trong Lặng lẽ Sa Pa là sự gặp gỡ với một người cô độc nhất thế gian, một người thèm người trên đỉnh Yên Sơn.

- Trong Những ngôi sao xa xôi là cuộc sống trên trọng điểm ác liệt, đi phá bom, bom vùi, mưa đá.

- Trong Bến quê là khi nhân vật Nhĩ nằm liệt giường, chỉ có thể nhìn thấy bến quê qua cửa sổ. Những tình huống đó đa dạng và độc đáo, làm nên sức hấp dẫn của mỗi câu chuyện.