Soạn bài: Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
- Miêu tả nội tâm là tái hiện những suy nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Người ta có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục của nhân vật.
II - HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
1. a) - Những câu thơ tả cảnh trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích:
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia.
- Những câu thơ miêu tả tâm trạng :
+ Bẽ bàng mây sớm đèn khuya,
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
+ Xót người tựa cửa hôm mai.
- Những câu thơ vừa tả cảnh, vừa miêu tả tâm trạng :
+ Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
+ Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa ?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu ?
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Âm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
b) Những câu thơ miêu tả cảnh sắc bên ngoài có mối liên hệ mật thiết với việc miêu tả nội tâm nhân vật. Cảnh rộng, xa tạo ra sự mênh mang, đối lập với tâm trạng cô đơn của Kiều, đến nỗi nàng phải lấy trăng, lấy núi để ở chung (vẻ non xa tấm trăng gần ở chung). Những câu thơ tả cảnh, nhưng cũng chính là để tả tình, cái tình cảnh buồn bã, cô đơn, thân phận như hoa trôi nước chảy, không biết về đâu trước một tương lai mờ mịt.
3. Một số đoạn văn miêu tả nội tâm có thể tìm trong tác phẩm Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng hay Lão Hạc của Nam Cao đã học ở lớp 8.
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Những câu thơ miêu tả ngoại hình của Mã Giám Sinh :
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao.
- Những câu thơ tả nội tâm Thúy Kiều :
+ Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng !
+ Ngại ngùng dợn gió e sương,
Ngừng hoa bóng thẹn trông gương mặt dày.
Đoạn văn xuôi cần đảm bảo được các chi tiết:
Mã Giám Sinh được bà mối đưa vào nhà. Anh ta có ngoại hình ấn tượng với mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao. Quan hệ thầy tớ láo nháo. Vào nhà, Mã ngồi tót sỗ sàng. Khi mối đưa Kiều ra, tâm trạng nàng rất đau đớn, tủi hổ. Cuộc cân đong của Mã và sự cò kè ngã giá.