Soạn bài: Cô Tô

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Bài Cô Tô được trích từ một tác phẩm kí dài cùng tên của Nguyễn Tuân. Bài (trích) này thể hiện vẻ đẹp sinh động và tươi sáng của bức tranh thiên nhiên cũng như đời sống con người ở vùng đảo Cô Tô, cách bờ biển tỉnh Quảng Ninh chừng 100 ki lô mét.

2. Bài văn thể hiện tài năng quan sát và miêu tả tinh tế như một sở trường đặc biệt của Nguyễn Tuân.

II. HƯỚNG DẪN ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Bài văn có thể chia làm ba đoạn:

- Đoạn 1 (Từ đầu đến theo mùa sóng ở đây): Cảnh đẹp của Cô Tô sau trận bão đi qua.

- Đoạn 2 (Từ Mặt trời lại rọi lên đến là là nhịp cánh...): Cảnh tượng tráng lệ và hùng vĩ khi mặt trời mọc trên biển.

- Đoạn 3 (Từ Khi mặt trời đã lên đến hết): Cảnh sinh hoạt buổi sáng trên đảo Cô Tô.

2. Vẻ đẹp của đảo Cô Tô sau khi trận bão đi qua được tác giả thể hiện qua các từ ngữ (đặc biệt là tính từ), hình ảnh đáng chú ý:

- Một ngày trong trẻo, sáng sủa ;

- Cây thêm xanh mượt ;

- Nước biển lam biếc đặm đà hơn ;

- Cát lại vàng giòn hơn ;

- Lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi.

Ở đây, các tính từ chỉ màu sắc và ánh sáng (trong trẻo, sáng sủa, xanh mượt, lam biếc, vàng giòn) trong kết cấu câu văn đặc tả nhấn mạnh (thêm, hơn) đã làm nổi bật các hình ảnh (bầu trời, nước biển, cây trên núi đảo, bãi cát), khiến cho khung cảnh Cô Tô được hiện lên thật trong sáng, tinh khôi.

Nghệ thuật dùng tĩnh từ đặc tả nói trên kết hợp với việc chọn điểm nhìn từ trên cao, tác giả giúp người đọc cùng hình dung và cảm nhận vẻ đẹp tươi sáng về toàn cảnh Cô Tô.

3. Đoạn tả cảnh mặt trời mọc trên biển là một bức tranh rất đẹp, được tác giả thể hiện qua những từ ngữ chỉ hình dáng, màu sắc và những hình ảnh so sánh (chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi ; mặt trời nhú lên dần dần,... ; Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn ; Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển hửng hồng ; Y như một mâm lễ phẩm)... Qua cách chọn lọc chính xác các từ ngữ, những hình ảnh so sánh trên đây thật rực rỡ, tráng lệ. Với tài năng quan sát và miêu tả tinh tế của tác giả, cảnh mặt trời mọc ở Cô Tô được thể hiện trong một khung cảnh rộng lớn bao la, đồng thời thể hiện niềm giao cảm hân hoan giữa con người và vũ trụ.

4. Trong đoạn cuối, cảnh sinh hoạt và lao động của người dân trên đảo được miêu tả qua những chi tiết, hình ảnh:

- Quanh giếng nước ngọt: vui như một cái bến và đậm đà mát nhẹ hơn mọi cái chợ trong đất liền. (Sử dụng hình ảnh so sánh)

- Chỗ bãi đá: bao nhiêu là thuyền của hợp tác xã đang mở nắp sạp... (Sử dụng lượng từ không xác định)

- thùng và cong và gánh nối tiếp đi đi về về. (Sử dụng liên từ và điệp từ)

Đó là cảnh sinh hoạt và lao động khẩn trương, tấp nập. Đó cũng là khung cảnh của cuộc sống thanh bình sau bão: Trông chị Châu Hoà Mãn dịu con, thấy nó dịu dàng yên tâm như cái hình ảnh biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con lành. Hình ảnh so sánh liên tưởng độc đáo này thể hiện sự đan quyện trong cảm xúc giữa cảnh và người, đồng thời thể hiện đặc sắc tình yêu Cô Tô của riêng một Nguyễn Tuân - "người đi tìm cái đẹp" toàn bích và hài hoà.

III. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

1. Khi viết đoạn văn tả cảnh mặt trời mọc, chú ý các yếu tố có liên quan và phù hợp với không gian (trên biển, trên sông, trên núi hay ở đồng bằng).

2. Chép lại và học thuộc đoạn văn trên theo yêu cầu trong sách giáo khoa.