Soạn bài: Bài 8 - Lập dàn ý cho bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm

I. DÀN Ý CỦA BÀI VĂN TỰ SỰ KẾT HỢP VỚI MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM

1. Đọc bài văn Món quà sinh nhật của Trần Hoài Dương và trả lời các câu hỏi:

a) Bài văn trên có thể chia làm ba phần: Mở bài, thân bài và kết bài.

Mở bài: Từ đầu đến: "Baon hiêu thứ bày la liệt trên bàn”: Kể và tả lại quang cảnh chung của buổi sinh nhật.

Thân bài: Từ “Vui thì vui thật” đến “Trinh vẫn lặng lẽ cười, chỉ gật đầu không nói”: Kể về món quà sinh nhật độc đáo của người bạn.

Kết bài: Từ “Cảm ơn Trinh quá” đến “để hôm nay có được chùm quả vàng tươi thơm mát này...”: Cảm nghĩ của người bạn về món quà sinh nhật.

b) Truyện kể về một tấm lòng thơm thảo đáng trân trọng của một người bạn, thể hiện qua món quà sinh nhật đầy ý nghĩa. Người kể chuyện là Trang, nhân vật xưng tôi (ngôi thứ nhất).

- Câu chuyện xảy ra tại nhà Trang giữa buổi sinh nhật đông đủ tấp nập.

- Chuyện xảy ra tại nhà của nhân vật xưng tôi (Trang). Có nhiều nhân vật nhưng chủ yếu là Trinh, người bạn thân nhất của Trang. Đây cũng là hai nhân vật chính của truyện. Trinh là một nhân vật sâu sắc, biết nâng niu trân trọng tình bạn. Trong ngày sinh nhật của Trang, mọi người đều có mặt cả rồi, riêng Trinh vẫn chưa đến, Trang hiểu lầm là bạn đã quên.

Điều tạo nên sự bất ngờ trong truyện này là nhờ tác giả khéo dựng tình huống truyện. Ông đưa được người đọc nhập vào tâm trạng chờ đợi và có ý chê trách của nhân vật Trang về sự vô tâm, chậm trễ của người bạn, đặc biệt là người bạn này lại có một tấm lòng thơm thảo đáng trân trọng thể hiện cụ thể qua món quà sinh nhật nhiều ý nghĩa: Nó không phải là món quà mua vội vàng trên vỉa hè, trong cửa hiệu, chỉ cốt bỏ tiền ra là mua được, mà nó là cả một tấm lòng trân trọng của Trinh. Trinh đã ấp ủ, nâng niu hằng nghĩ đến suốt bao ngày nay”.

Trong văn bản Món quà sinh nhật, tác giả chủ yếu kể lại câu chuyện theo trình tự thời gian nhưng trong quá trình kể có chỗ tác giả ngược thời gian nhớ về sự việc cũ đã diễn ra “lâu lắm, từ mấy tháng trước, lúc ổi đang ra hoa...”.

2. Dàn ý của một bài văn tự sự

a) Mở bài: Thường giới thiệu sự việc... nhân vật và tình huống xảy ra câu chuyên (cũng có khi nêu kết quả của sự việc, số phận nhân vật trước).

b) Thân bài: Kể lại diễn biến câu chuyện theo một trình tự nhất định, thực chất là trả lời câu hỏi: Câu chuyện đã diễn ra như thế nào?

Trong khi kể, người viết thường kết hợp miêu tả sự việc, con người và thể hiện tình cảm, thái độ của mình trước sự việc và con người được miêu tả.

c) Kết bài: Thường nêu kết cục và cảm nghĩ của người trong cuộc (người kể chuyện hay một nhân vật nào đó!).

• Ghi nhớ: Dàn ý của bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm, đánh giá chủ yếu vẫn là dàn ý của một bài văn tự sự có bố cục ba phần (mở bài, thân bài và kết bài). Tuy vậy, khi kể về sự việc và con người, cần kết hợp miêu tả và biểu cảm để câu chuyện sinh động và sâu sắc hơn.

II. LUYỆN TẬP

Bài tập 1

Từ văn bản Cô bé bán diêm lập ra dàn ý cơ bản.

Mở bài: Quang cảnh đêm giao thừa và gia cảnh cô bé bán diêm.

Thân bài: Không bán được diêm, cô bé không dám về nhà sợ bố đánh. Cô ngồi một góc tường để tránh rét nhưng vẫn không tránh được “đôi bàn tay đã cứng đờ ra’’.

Rét quá, cô đã đánh liều đánh các que diêm để sưởi ấm. Mỗi lần quẹt một que diêm, cô lại thấy hiện lên một viễn cảnh ấm áp và đẹp đẽ. Lần lượt một lò sưởi, một bàn ăn thịnh soạn, có cả một con ngỗng quay. Rồi một cây thông Nô-en được “trang trí lộng lẫy” hiện lên với với “hàng ngàn ngọn nến sáng rực”. Nhưng rồi, diêm tắt, những ngọn nến cũng bay về trời. Khi que diêm thứ tư được cháy lên, cô bé đã nhìn thấy rõ ràng bà cô đang mỉm cười với cô. Cũng vì muốn níu bà ở lại với cô, cô đã bật hết các que diêm còn lại.

Cứ mỗi lần cô bé quẹt diêm thì cảnh mộng tưởng cũng như cảnh thực sau khi diêm tắt được tác giả miêu tả rất sinh động cùng với những suy nghĩ và tâm trạng của cô.

Như thế các yếu tố miêu tả và biểu cảm được đan xen vào trong quá trình kể chuyện.

Kết bài: Kết thúc câu chuyện, cô bé bán diêm đã chết “vì giá rét trong đêm giao thừa”. Mọi người qua đường không ai biết được điều kì diệu mà có bé đã trông thấy, đặc biệt là khoảnh khắc cô được gặp lại bà và cùng bà bay lên đón lấy những niềm vui đầu năm mới.

Bài tập 2

Lập dàn ý cho đề bài: Hãy kể về một kỉ niệm với người bạn tuổi thơ khiến em xúc động và nhớ mãi.

Mở bài: Giới thiệu đôi nét về người bạn tuổi thơ và kỉ niệm không quên.

Thân bài: Kể về kỉ niệm còn nhớ mãi ấy:

- Xảy ra ở đâu, lúc nào, với ai?

- Xảy ra như thế nào? (Bắt đầu ra sao? Diễn biến thế nào? Kết quả ra sao?)

- Điều gì khiến em xúc động. Xúc động ra sao? Các biểu hiện của sự xúc động ấy.

Kết bài: Suy nghĩ của em về kỉ niệm đó.