Soạn bài: Bài 5 - Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo)
I. CẤU TẠO TỪ NGỮ MỚI
1. Đó là các từ ngữ
- Điện thoại di động: Điện thoại vô tuyến nhỏ, mang theo người, được sử dụng trong vùng phủ sóng của cơ sở cho thuê bao rất tiện dụng.
- Điện thoại nóng: Điện thoại dành riêng để tiếp nhận và giải quyết những vấn đề khẩn cấp vào bất kì lúc nào.
- Kinh tế tri thức: Nền kinh tế chủ yếu dựa vào việc sản xuất, lưu thông, phân phối các sản phẩm có hàm lượng tri thức cao.
-Đặc khu kinh tế: Khu vực dành riêng để thu hút vốn và công nghiệp nước ngoài, với những chính sách có ưu đãi.
- Sở hữu trí tuệ: Quyền sở hữu đối với sản phẩm do hoạt động trí tuệ mang lại, được pháp luật bảo hộ như quyền tác giả, quyền phát minh, sáng chế v.v...
2. Những từ ngữ mới xuất hiện cấu tạo theo mô hình x + tặc là:
- Lâm tặc: kẻ cướp tài nguyên rừng.
- Tin tặc: kẻ dùng kĩ thuật thâm nhập vào dữ liệu trên máy tính của người khác để khai thác, phá hoại.
| Ghi nhớ: Cấu tạo thêm từ ngữ mới làm cho vốn từ tăng lên là một hình thức phát triển của từ vựng. |
II. MƯỢN TỪ NGỮ CỦA TIẾNG NƯỚC NGOÀI
1.a ) Thanh minh, tiết, lễ, tảo mộ, hội, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân.
b) Bạc mệnh, duyên, phận, thần linh, chứng giám, thiếp, đoan trang, tiết, trinh bạch, ngọc (không kể tên riêng).
2. a) Aids
b) Ma-ket-ting
Đây là những từ mượn của tiếng nước ngoài. Trong nhiều trường hợp, mượn từ của nước ngoài để biểu thị những khái niệm mới xuất hiện trong đời sống của người bản ngữ là cách thức hay nhất.
| Ghi nhớ: Mượn từ ngữ của nước ngoài, nhất là của tiếng Hán là cách để phát triển từ vựng Tiếng Việt |
III. LUYỆN TẬP
* Bài tập 1
x + hóa: ôxi hóa, lão hóa, cơ giới hóa, điện khí hóa, công nghiệp hóa, thương mại hóa, lành mạnh hóa, trẻ hóa.
x + trường: chiến trường, công trường, nông trường, ngư trường, thương trường, thị trường, v.v...
* Bài tập 2
- Cơm bụi: cơm giá bình dân thường bán hàng quán tạm bợ ven đường, hè phố.
- Bàn tay vàng: bàn tay khéo léo, hiếm có trong việc thực hiện một thao tác lao động hoặc kĩ thuật nhất định.
- Cầu truyền hình: truyền hình tại chỗ cuộc giao lưu đô'i thoại trực tiếp với nhau qua hệ thông camera giữa các địa điểm cách xa nhau.
- Công viên nước: công viên trong đó chủ yếu là những trò chơi dưới nước như trượt nước, bơi thuyền, tắm biển nhân tạo,...
- Đường cao tốc: đường xây dựng theo tiêu chuẩn đặc biệt dành riêng cho các loại xe cơ giới chạy với tốc độ cao (từ 100 km/h trở lên).
* Bài tập 3
- Từ mượn của tiếng Hán: mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, nô lệ.
- Từ mượn của các ngôn ngữ châu Âu: xà phòng, ra-đi-ô, ô-xi, cà phê, ca nô.
* Bài tập 4
Các hình thức phát triển của từ vựng: phát triển về nghĩa và phát triển về số lượng từ ngữ. Sự phát triển về lượng từ ngữ có thể diễn ra bằng hai cách:
- Cấu tạo từ ngữ mới
- Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài.