Soạn bài: Bài 25 - Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm
I. CHUẨN BỊ Ở NHÀ
1. Cho đề bài: “Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp phải học tập chăm chỉ hơn”.
2. Lập dàn bài các luận điểm, luận cứ và dự kiến cách trình bày.
DÀN BÀIa) Tổ quốc Việt Nam đang đẩy mạnh sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, hòa nhập vào nền kinh tế thị trường trên thế giới nên rất cần có những nhân tài.
b) Nhận thức được điều ấy, ở tất cả các trường trên đất nước ta có bao nhiêu là học sinh đang nỗ lực học tập, phân đấu vươn tới các đỉnh cao của khoa học kĩ thuật.
c) Muốn đạt được yêu cầu học giỏi, học cao thì điều đầu tiên là phải chăm chỉ, cần cù như “kiến tha lâu đầy tổ”.
d) Tuy thế, có một số bạn lại lơ là học tập và chỉ ham mê các trò chơi như bi-da, trò chơi điện tử... khiến kết quả học tập ngày càng sút giảm, làm nhà trường và gia đình rất lo ngại.
đ) Các bạn nên suy nghĩ kĩ về nhiệm vụ và tương lai của mình mà lo học hành siêng năng hơn. Đó cũng là cách các bạn đền ơn cha mẹ và các thầy giáo, cô giáo. Nếu chăm chỉ học hành, nhất định các bạn sẽ tiến bộ hơn và lúc đó các bạn sẽ có một niềm vui chân chính.
II. LUYỆN TẬP TRÊN LỚP
1. Xây dựng hệ thống luận điểm
- Một bạn đưa vào bài viết của mình năm luận điểm.
- Nhận xét: Hệ thống luận điểm này chưa chính xác vì chúng chưa được sắp xếp theo một trình tự hợp lí nên rời rạc, không gắn kết với nhau.
Cần sửa lại như sau:
a) Lớp ta có nhiều bạn học giỏi, lao động tốt làm vui lòng thầy cô, cha mẹ, xứng đáng là tấm gương tốt để mọi người noi theo.
b) Thế mà một số bạn khác lại tỏ ra chểnh mảng học hành.
c) Các thầy giáo và nhiều bậc phụ huynh rất lo buồn.
d) Các bạn ấy chưa thấy rằng, người nào bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó gặp niềm vui trong cuộc sống.
e) Vậy thì ngay từ bây giờ, các bạn hãy chuyên cần học tập hơn.
2. Trình bày luận điểm
Em phải giúp bạn trình bày luận điểm (e) thành một đoạn văn nghị luận. Hãy cho biết:
a) Trong các câu đó, có thể dùng những câu nào để giới thiệu luận điểm (e)?
Trả lời:
- Cả ba câu đều có thể dùng để giới thiệu luận điểm nhưng cần bỏ đi các từ “Tuy nhiên, Do đó, Nhưng” ở đầu mỗi câu đó đi vì ở đây chúng không thích hợp với yêu cầu chuyển đoạn, không giúp cho luận điểm này (e) gắn kết với các luận điểm trên.
- Có thể nghĩ thêm vài câu giới thiệu luận điểm (e) theo cách khác:
Nếu các bạn chịu khó suy nghĩ về tương lai, cấc bạn sẽ thấy ngay là nếu bây giờ chỉ ham vui chơi thì sau này sẽ vô cùng hối tiếc và không thể có niềm vui trong cuộc sống.
Đời người, ai cũng chỉ có một lần có những năm tháng tuổi trẻ được đi học, được ngồi trên ghế nhà trường. Nếu các bạn chỉ ham chơi, để lãng phí những năm tháng ấy, không chịu học hành thì sau này sẽ vô cùng hối tiếc và không thể có niềm vui trong cuộc sống.
b) Nên sắp xếp các luận cứ dưới đây theo trình tự nào để trình bày luận điểm trên được rành mạch, chặt chẽ?
Trả lời:
Các luận cứ (1), (2), (3) và (4) được trình bày như trên là đã rành mạch, chặt chẽ, hợp lí vì luận cứ sau gắn kết với luận cứ trước và dẫn tới việc triển khai luận điểm sau.
c) Bạn em muốn kết thúc đoạn văn bằng 1 câu hỏi như câu kết trong Hịch tướng sĩ. Theo em, nên viết sao cho phù hợp với yêu cầu của bạn? Ngoài ra, còn có thể kết thúc đoạn văn ấy theo cách nào khác nữa?
Trả lời:
Ta có thể viết theo cách kết thúc bằng một câu hỏi như sau:
Sau này, khi đã gắng công học tập và thành đạt trong cuộc đời, chẳng lẽ bạn còn lo không có được một niềm vui chân chính hay sao?
Có thể kết thúc đoạn văn ấy theo một cách khác:
Bạn ơi! Chúng ta chỉ có một con đường duy nhất để đi: bây giờ phải chăm chỉ học tập thì mai sau mới có thể đạt được ước mơ và có được niềm vui trong cuộc sống.
d) Đoạn văn viết theo cách trên đây là diễn dịch hay quy nạp?
Trả lời:
Đoạn văn trên được viết theo cách diễn dịch.
Em có thể biến đổi thành quy nạp được không?
Trả lời: Ta có thể biến đổi cách viết đoạn văn từ diễn dịch thành quy nạp bằng cách đặt câu chủ đề xuống cuối đoạn văn đồng thời phải sắp xếp các luận cứ sao cho hợp lí và luôn có sự gắn kết chặt chẽ.
3. Học sinh phát biểu luận điểm dưới sự hướng dẫn của thầy, cô giáo.
4. Viết một đoạn văn để trình bày luận điểm “Đọc sách là công việc vô cùng bổ ích, vì nó giúp ta hiểu biết thêm về đời sống”.
- Có thể viết đoạn văn như sau:
Đọc sách là công việc vô cùng bổ ích, vì nó giúp ta hiểu biết thêm về đời sống.
Đúng vậy, việc đọc sách giúp ta hiểu về cuộc sống của nhiều lớp người trong xã hội, từ những người cực kì nghèo khổ cho đến những kẻ đầy quyền lực, giàu sang. Từ đó ta hiểu thế nào là sự bất công trong xã hội.
Đọc sách giúp ta hiểu về cuộc sống của con người trong quá khứ cũng như có thể đoán định được cuộc sống của con người trong tương lai.
Đọc sách giúp ta mở rộng được tầm nhìn, hiểu biết về nhiều dân tộc, về nhiều quốc gia khác nhau trên trái đất.
Đọc sách giúp ta hiểu biết về tầm lí người đời, về thế thái nhân tình, về cách đối nhân xử thế, về đạo lí ở đời.
Đọc sách còn giúp ta có thêm nhiều kinh nghiệm sống quý báu, biết tránh điều xấu, học điều hay, trở thành con người có ích cho xã hội.