Soạn bài: Bài 2 - Đấu tranh cho một thế giới hòa bình

I. ĐÔI NÉT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1) Tác giả

Gabriel Garcia Marquez (Ga-bri-en Gac-xi-a Mác-ket) là nhà văn Cô-lôm-bia, sinh năm 1928, là tác giả của nhiều tác phẩm văn học: tiểu thuyết và truyện ngắn theo khuynh hướng hiện thực huyền ảo. Nổi tiếng hơn cả là tiểu thuyết Trăm năm cô đơn (1962). Ông được nhận giải thưởng Nô-ben văn học năm 1982.

Bài viết với chứng cứ cụ thể, xác thực, so sánh đầy thuyết phục, lập luận chặt chẽ để đặt ra vấn đề nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe dọa toàn bộ sự sống trên Trái Đất và nhiệm vụ cấp bách của toàn thể nhân loại là ngăn chặn nguy cơ đó, là đấu tranh cho một thế giới hòa bình.

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1) Luận đề và hệ thống luận điểm của văn bản

- Luận đề: Đấu tranh cho một thế giới hòa bình.

- Luận điểm cơ bản: Chiến tranh hạt nhân là một hiểm họa khủng khiếp đang đe dọa toàn thể nhân loại và sự sống trên Trái Đất, vì vậy, đấu tranh để loại bỏ nguy cơ ấy cho một thế giới hòa bình là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể loài người trên thế giới.

Luận điểm này được triển khai trong một hệ thống luận cứ khá toàn diện sau:

+ Kho vũ khí hạt nhân đang tàng trữ có khả năng hủy diệt cả Trái Đất và các hành tinh trong hệ Mặt Trời.

+ Cuộc chạy đua vũ trang đã làm mất đi khả năng cải thiện đời sống cho hàng tỉ người, những ví dụ, so sánh trong các lĩnh vực xã hội, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục,... với những chi phí khổng lồ cho chạy đua vũ trang đã cho thấy tính chất phi lí của việc đó.

+ Chiến tranh hạt nhân không chỉ đi ngược lại lí trí của loài người mà còn ngược lại lí trí của tự nhiên, phản lại sự tiến hóa.

+ Vì vậy, tất cả mọi người chúng ta có nhiệm vụ phải ngăn chặn cuộc chiến tranh hạt nhân, ra sức đấu tranh cho một thế giới hòa bình.

2) Phân tích luận cứ nguy cơ chiến tranh hạt nhân

Để nói về nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe dọa loài người và toàn bộ sự sông trên Trái Đất tác giả đã vào đề trực tiếp và bằng những chứng cứ rất rõ ràng, mạnh mẽ. Ngay từ đầu ông đã xác định cụ thể thời gian (hôm nay ngày 8/8/1986) và đưa ra số liệu cụ thể đầu đạn hạt nhân với một phép tính dễ hiểu: “Nói nôm na ra, điều đó có nghĩa là tất cả mọi người không từ trẻ em, đang ngồi trên một thùng bốn tấn thuốc nổ: tất cả chỗ đó nổ tung lên sẽ làm biến mất hết thảy, không phải là một lần mà là mười hai lần, mọi dấu vết của sự sống trên Trái Đất."

Để mọi người thấy rõ hơn sức tàn phá khủng khiếp của kho vũ khí hạt nhân đang có, tác giả còn tính toán rõ ràng chắc chắn: về lí thuyết có thể tiêu diệt tất cả các hành tinh đang xoay quanh Mặt Trời, cộng thêm bốn hành tinh nữa và phá hủy thế cân bằng của hệ Mặt Trời.

3) Sự tốn kém và tính chất phi lí của cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân

+ Cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân đã làm mất đi khả năng để con người được sống tốt đẹp hơn

Để làm sáng tỏ luận cứ này, tác giả đưa ra hàng loạt dẫn chứng với những so sánh đáng tin cậy trong các lĩnh vực xã hội, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục,... những lĩnh vực vô cùng thiết yếu trong cuộc sống con người, nhất là đối với các nước nghèo, chưa phát triển.

Nghệ thuật lập luận của tác giả ở đoạn này thật giản dị mà có sức thuyết phục lớn, khó bài bác được. Ông lần lượt đưa ra những ví dụ so sánh trên nhiều lĩnh vực và những con số biết nói. Có những so sánh khiến độc giả bất ngờ trước những sự thật hiển nhiên mà phi lí. Ví dụ: “Chỉ hai chiếc tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân là đủ tiền xóa nạn mù chữ cho toàn thế giới".

+ Chiến tranh hạt nhân đi ngược lại lí trí của con người, phản lại sự tiến hóa của tự nhiên

Trong đoạn này tác giả có dùng từ “lí trí của tự nhiên". Ta phải hiểu đó là quy luật của tự nhiên, lôgic tất yếu của tự nhiên.

Chiến tranh hạt nhân tiêu diệt nhân loại, tiêu hủy mọi sự sống trên Trái Đất. Vì thế nó phản lại sự tiến hóa, phản quy luật của tự nhiên.

Để làm sáng tỏ luận cứ này, tác giả đã đưa ra những chứng cứ từ địa chất học, cổ sinh học về nguồn gốc và sự tiến hóa của sự sông trên Trái Đất. Theo đó, sự sống ngày nay và con người ngày nay là kết quả của cả một quá trình tiến hóa hết sức lâu dài của tự nhiên, quá trình đó phải được tính bằng hàng triệu năm: “Từ khi mới nhen nhóm sự sống trên Trái Đất, đã phải trải qua ba trăm tám mươi triệu năm con bướm mới bay được, rồi một trăm tám mươi triệu năm nữa bông hồng mới nở, chỉ để làm đẹp mà thôi". Thế mà nếu chiến tranh hạt nhân nổ ra, nó sẽ đẩy lùi sự tiến hóa trở về điểm xuất phát đầu tiên, tiêu hủy mọi thành quả của quá trình tiến hóa sự sống trong tự nhiên. Đủ thấy là chiến tranh hạt nhân phản tự nhiên, phản tiến hóa. Với luận cứ này, hiểm họa của chiến tranh hạt nhân đã được nhận thức sâu sắc hơn.

+ Nhiệm vụ đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân, cho một thế giới hòa bình

Đây chính là luận cứ khép lại bài viết và cũng là chủ đích của thông điệp mà tác giả muốn gửi đến tất cả mọi người.

Chỉ ra hiểm họa hạt nhân đang đe dọa loài người và sự sống trên Trái Đất, tác giả nhằm hướng tới một thái độ tích cực là kêu gọi mọi người hãy ra sức đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân cho một thế giới hòa bình: “Chúng ta đến đây để cố gắng chống lại việc đó, đem lại tiếng nói của chúng ta tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hỏi một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hòa bình, công bằng."

Đến đây dường như tác giả quan tâm đến những ý nghĩ của một số người bi quan cho rằng liệu những tiếng nói đấu tranh ấy có ngăn chặn được hiểm họa chiến tranh hạt nhân hay không và nếu nó cứ xảy ra thì sao? Vì thế ông lại tiếp tục khẳng định ý nghĩa của sự có mặt trong đội ngũ những người nói lên tiếng nói đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân.

Cuối cùng, Mac-ket đã đưa ra một đề nghị: Cần phải lập một nhà băng lưu giữ trí nhớ tồn tại được cả sau tai họa hạt nhân để loài người thời đại sau được biết đến cuộc sống của chúng ta từng tồn tại trên Trái Đất và không quên được những kẻ đã vì những lợi ích ti tiện của riêng mình mà đẩy loài người vào họa diệt vong. Nêu ra đề nghị này nhà văn muôn nhấn mạnh: Nhân loại rất cần phải lưu giữ kí ức của mình và nhất định lịch sử sẽ lên án những thế lực hiếu chiến đẩy nhân loại vào họa diệt vong.

4) Cảm nghĩ về bài đấu tranh cho một thế giới hòa bình:

Học sinh tự nêu cảm nghĩ của mình về bài văn trên cơ sỏ liên hệ với tình hình thời sự chiến tranh, xung đột, cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân trên thế giới hiện nay. Từ đó rút ra cho chính mình những bài học cần thiết và phương hướng hành động tô’t.

5) Vì sao văn bản này lại được đặt tên là Đấu tranh cho một thế giới hòa bình?

Bài văn này tuy nói nhiều về nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe dọa loài người nhưng chủ đích của tác giả không phải chỉ nhằm nêu ra điều ấy mà chủ yếu nhấn mạnh vào nhiệm vụ đấu tranh để ngăn chặn nguy cơ đó.

Cũng chính vì thế mà nhan đề của bài văn này đã đặt là Đấu tranh cho một thế giới hòa bình.