Soạn bài: Bài 15 - Mùa xuân của tôi
I. GỢI Ý ĐỌC HIỂU
1. Bài tùy bút này là đoạn đầu của thiên tùy bút Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt trích trong tác phẩm Thương nhớ mười hai của Vũ Bằng.
Bài văn tái hiện một cách tài hoa cảnh sắc thiên nhiên và không khí mùa xuân đất Bắc trong những ngày tháng giêng, tháng mở đầu cho một năm mới, qua sự cảm nhận thật tinh tế của nhà văn. Tác phẩm được viết trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt. Vũ Bằng sông ở Sài Gòn, vùng kiểm soát của Mĩ ngụy, xa cách quê hương đất Bắc. Đúng như nhận định của sách giáo khoa: “Nhà văn đã gửi vào trang sách tất cả nỗi niềm thương nhớ da diết về quê hương, gia dinh và lòng mong mỗi đất nước hòa bỉnh, thống nhất. Những tình cảm ấy được thể hiện qua nỗi nhớ mọi cảnh sắc thiên nhiên, phố xá và cuộc sống hằng ngày của Hà Nội. Những cảnh vật ấy mang vẻ đẹp riêng biệt và bản sắc văn hóa tinh tế, độc dáo của một vùng đất nước và cũng là của cả dân tộc”.
2. Bài văn có thể chia làm 3 đoạn:
- Đoạn một từ đầu đến “mê luyến mùa xuân"'. Tình cảm mê luyến mùa xuân của con người là một quy luật tất yếu, tự nhiên.
- Đoạn hai từ “Tôi yêu sông xanh đến mở hội liên hoan"', cảnh sắc và không khí mùa xuân.
- Đoạn ba: Phần còn lại: Cảnh sắc riêng của trời đất mùa xuân từ khoảng sau rằm tháng giêng ở miền Bắc.
3. Đọc lại đoạn văn từ “Tôi yêu sông xanh, núi tím” đến “mở hội liên hoan":
a) Cảnh sắc mùa xuân Hà Nội và miền Bắc được gợi tả bằng những chi tiết và hình ảnh rất đặc trưng cho thấy thời tiết khí hậu nơi đây thật đặc biệt vừa có cái lạnh của “mưa riêu riêu, gió lành lạnh", của “mùa đông vươn lại", nhưng lại có cả cái ấm áp, nồng nàn của khí xuân, hơi xuân thấm đẫm cả trời đất, thấm đẫm cả lòng người, những âm thanh tiếng nhạc kêu, tiếng trống chèo, câu hát huê tình. Ngoài ra trong khung cảnh gia đình và bàn thờ, đèn nến, hương trầm đặc biệt là tình cảm gia đình yêu thương, thắm thiết cũng toát lên không khí của mùa xuân ấm cúng nồng nàn.
b) Mùa xuân đã đem lại và khơi dậy sức sống trong thiên nhiên và con người được nhà văn thế hiện bằng nhiều hình ảnh gợi cảm và so sánh cụ thể (nhựa sống trong con người căng lên như máu căng lên trong lộc của loài nai; như mầm non của cây cối phải trồi ra thành những cái lá nhỏ li ti).
c) Giọng điệu và ngôn ngữ trong đoạn văn này thật đặc sắc. Ngôn ngữ chắt lọc, gợi cảm. Giọng điệu vừa sôi nổi vừa thiết tha đã tạo nên sức truyền cảm lớn của đoạn văn.
4. Đọc lại đoạn cuối bài: từ “Đẹp quá đi...” đến hết.
Sau ngày rằm tháng giêng, cả màu sắc và không khí bầu trời, mặt đất và cây cỏ cũng thay đổi, chuyển biến. Ngòi bút của nhà văn đặc biệt tinh tế khi phát hiện và miêu tả sự thay đổi và chuyển biến ấy: “đào hơi phai, nhưng nhụy vẫn còn phong”, “cỏ không mướt xanh... lại nức một mùi hương man mác”, “những vệt xanh tươi hiện ở trên trời”, “trên giàn thiên lí, vài con ong siêng năng đã bay di kiếm nhị hoa", “trên nền trời trong có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột...”.
Đoạn này cho thấy sự quan sát và cảm nhận của Vũ Bằng thật tinh tế và nhạy cảm. Ông là người con hiểu tường tận thiên nhiên, nặng lòng yêu thiên nhiên, biết trân trọng sự sống và biết tận hưởng cái đẹp của cuộc sống.
5. Qua bài văn này, cảnh sắc thiên nhiên, không khí, mùa xuân ở Hà Nội và miền Bắc với những net đặc sắc riêng đã được tái hiện lại một cách tài tình. Qua đây, đã bộc lộ tình cảm thật tha thiết nồng nàn của tác giả đốì với quê hương đất nước.
ĐỌC THÊM
CẢNH MÙA XUÂN
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi (1)
Cỏ non xanh rợn chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh (2)
Gần xa nô nức yến anh (3)
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân (4)
Ngựa xe như nước áo quần như nêm (5)
(Nguyễn Du - Truyện Kiều)
Tù khó:
1. Thiều quang: ánh sáng đẹp, cũng có nghĩa là ánh sáng ngày xuân. Mùa xuân có ba tháng, 90 ngày, nay đã ngoài 60 ngày, vậy là đã sang tháng ba.
2. Đạp thanh: giẫm lên cỏ xanh.
3. Yến anh: chim yến và chim oanh về mùa xuân thường ríu rít (giống như những người đi chơi xuân).
4. Tài tử giai nhân: trai tài gái sắc.
5. Cả câu ý nói: ngựa xe và người đi lại rất đông vui.
Văn 5 (Trung tâm Công nghệ Giáo dục)