Soạn bài: Bài 13 - Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
I. ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
1. Đọc đoạn văn và trả lời
a. Trong ba câu đầu của đoạn trích có ít nhất là hai người phụ nữ tản cư đang nói chuyện với nhau. Dấu hiệu cho biết điều này vì có hai lượt lời qua lại, nội dung nói của mỗi người đều hướng đến người tiếp chuyện và hình thức thể hiện trong đoạn văn bằng hai gạch đầu dòng (hai lượt lời qua lại)
b. Câu: - Hà, nắng gớm, về nào không phải là lời đối thoại. Đây là lời ông Hai nói với chính mình, một câu nói bâng quơ, đánh trống lảng để tìm cách thoái lui.
Trong đoạn văn còn có đôi chỗ như thế. Ví dụ:
Ông lão nắm tay lại mà rít lên:
- “Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này!?”
c. Những câu như: Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu... là của ông Hai tự hỏi chính mình. Những câu hỏi này không vang ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông. Chúng cho thấy tâm trạng dằn vặt đớn đau của ông trong những giây phút nghe tin Làng Dầu của ông theo giặc. Chúng là những câu độc thoại nội tâm (không thốt ra lời chỉ nghĩ thầm nên không có gạch đầu dòng).
d. Các hình thức đối thoại tạo không khí cuộc sống thực cho câu chuyện, thể hiện một cách sinh động thái độ của những người tản cư đối với dân làng Chợ Dầu, gây ra tình huống để phân tích nội tâm nhân vật. Chính những hình thức độc thoại, độc thoại nội tâm sau đó đã giúp Kim Lân khắc họa sâu sắc tâm trạng của nhân vật chính dằn vặt đau đớn khi nghe tin làng Dầu quê mình - cái làng mà ông luôn lấy làm tự hào và hãnh diện đã theo giặc. Các hình thức này rõ ràng đã làm cho câu chuyện sinh động hấp dẫn hơn.
Ghi nhớ: - Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Trong văn bản đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp (mỗi lượt, lời là một gạch đầu dòng). - Độc thoại là lời nói của một người nào đó không nhằm vào một ai hoặc nói với chính mình. Trong văn bản, khi người độc thoại cất thành tiếng thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm. - Các hình thức đối thoại và độc thoại tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật đi sâu vào nội tâm nhân vật bộc lộ được tính cách và sự chuyển biến trong tâm lí nhân vật ... nghĩa là làm cho câu chuyện thêm sinh động hơn. |
II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1
Cuộc đối thoại giữa vợ chồng ông Hai có ba lượt lời trao (lời bà Hai) nhưng chỉ có hai lời đáp. Lời thoại đầu của bà, ông Hai “nằm rũ ra trên giường không nói gì” nghĩa là ông không đáp lại. Đến câu hỏi thứ hai của bà Hai, ông khẽ nhúc nhích đáp lại chỉ với một từ “gì” lần thứ ba, ông Hai chỉ đáp lời bà bằng một câu cụt ngủn, gắt gỏng: “Biết rồi”. Tất cả những lời này đã làm nổi bật tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.
Bài tập 2
Các em học sinh tự viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tự chọn trong đó có sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.