Soạn bài: Bài 1 - Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
I. KẾT HỢP THUYẾT MINH VỚI LẬP LUẬN BÀI VĂN TRONG THUYẾT MINH
- Đặc điểm chủ yếu của văn bản thuyết minh: Tri thức, khách quan, phổ thông.
- Các phương pháp thuyết minh là gì? Định nghĩa, ví dụ, liệt kê, số liệu, phân loại, so sánh.
- Lập luận là gì? Là các biện pháp nêu luận cứ để rút ra kết luận, cách suy luận từ cái đã biết đến cái chưa biết.
- Trong văn nghị luận thường gặp những phép lập luận nào? Chứng minh, giải thích, suy lí.
- Bài văn Hạ Long - Đá và nước thuyết minh một đặc điểm thú vị của một thắng cảnh - sự kì lạ của phong cảnh Hạ Long, chỉ với đá và nước thiên nhiên mà Hạ Long đem đến cho du khách một sự thưởng ngoạn thú vị và hơn thế nữa, Hạ Long còn thể hiện sự “thông minh đến bất ngờ” của tạo hóa.
Vấn đề ấy trừu tượng khó thấy, khó nhận biết và cũng không dễ trình bày. Để làm được công việc này, trước tiên tác giả giải thích vai trò của nước: “Chính Nước làm cho Đá sống dậy, làm cho Đá vốn bất động và vô tri bồng trở nên linh hoạt, có thể động đến vô tận, và có tri giác, có tâm hồn”.
Sau đó ông lần lượt giải thích:
- Nước tạo nên sự di chuyển và di chuyển theo mọi cách.
- Tùy theo góc độ và tốc độ di chuyển của ta trên mặt nước quanh chúng, hoặc độ xa gần và hướng ta tiến đến chúng hay xa rời chúng.
- Tùy theo hướng ánh sáng rọi vào chúng, hoặc đột nhiên khiến cho mái đầu một nhân vật Đá trẻ trung ta chừng đã quen lắm bỗng bạc xóa lên, và rõ ràng trước mắt ta là một bậc tiên ông không còn có tuổi.
- Thiên nhiên bao giờ cũng thông minh đến bất ngờ; nó tạo nên thế giới bằng những nghịch lí đến lạ lùng.
- Điểm cần lưu ý là sau mỗi ý giải thích đó là những liệt kê, những ví dụ, là sự miêu tả những biến đổi, là trí tưởng tượng độc đáo, dồi dào.
Ghi nhớ: * Trong văn bản thuyết minh, khi thuyết minh các đặc trưng trừu tượng người ta thường dùng các phép lập luận, giải thích, phân tích, chứng minh để làm cho vấn đề được sáng tỏ. * Các lí lẽ, dẫn chứng sử dụng trong bài phải có tính hiển nhiên, thuyết phục cao. * Giữa đặc điểm cần thuyết minh và lập cứ phải có liên kết chặt chẽ bằng trật tự trước sau hoặc phương tiện liên kết |
II. LUYỆN TẬP
♦ Bài tập 1
Đọc đoạn văn cách học tập và trả lời:
- Đoạn văn trên trình bày vấn đề cách học tập chủ động.
- Để hiểu thế nào là học chủ động, tác giả giải thích học là gì, và cho biết học là quá trình tìm kiếm kiến thức là phải chủ động, bằng cách tự suy nghĩ, tự khám phá và phát hiện có dày công như thế mới chuẩn bị cho con đường đi đến sáng tạọ.
♦ Bài tập 2
Bài viết đã sử dụng các lập luận giải thích, phân tích và chứng minh để khẳng định các luận điểm đó.